Ảnh = Ký ức = Lịch sử (Kỳ 52): Từ cuộc thi sắc đẹp bên Tây đến chiêu quảng cáo bên ta

Việc tuyển chọn người đẹp cho nhu cầu của các chủ nô, các hoàng đế hay các người giàu có ở các xứ sở chấp nhận chế độ đa thê thì đã có từ cổ xưa.

Nhưng cuộc thi chỉ để chọn người đẹp tạo ra những chuẩn mực xã hội về cái đẹp mỗi thời, mỗi xứ thì mới có từ một thế kỷ nay. Các nhà nghiên cứu đều nhất trí coi nước Pháp là nơi khởi đầu các cuộc thi người đẹp theo quan niệm này.

Ngày 13/2/1920 cuộc thi hoa hậu đầu tiên ở nước Pháp bắt nguồn từ ý tưởng của nhà báo gốc Bỉ Maurice de Waleffe (1874-1946) được công bố trên tờJournal (Nhật báo) dưới hình thức tổ chức cuộc thi Người đàn bà đẹp nhất nước Pháp (La plus belle femme de France).

Vào thời điểm này, điện ảnh và nhiếp ảnh đang trên đà phát triển mạnh mẽ mà nước Pháp cũng là xứ sở khởi phát của những nghệ thuật đấy sức sống này. Các rạp chiếu bóng mọc lên ở khắp nơi trở thành những tụ điểm văn hóa thu hút đông đảo công chúng và thú chụp ảnh chân dung cũng đang lôi cuốn mọi người.

Do đó, cuộc thi người đẹp đầu tiên được tổ chức theo phương thức: các thí sinh đăng ký gửi ảnh tới ban tổ chức. Đã có tới 2063 cô gái gửi ảnh tới dự thi. Một ban giám tuyển, đại đa số là đàn ông được thành lập đã chọn được 49 ứng viên vào vòng trong để công chúng lựa chọn. 49 tấm ảnh của những cô gái đẹp nhất trong hơn hai ngàn cô gái dự thi được phóng to treo trên sảnh của các rạp chiếu bóng và công chúng đến xem phim được phát phiếu để chọn lấy 7 người đẹp nhất. Ai có số phiếu cao nhất sẽ đăng quang.

Kết quả, cô Agnès Souret 17 tuổi người vùng Espelette (Hạ Pyrénées) cao 1m68 đã nhận được 114.994 phiếu bàu trên tổng số hơn 230.000 phiếu được gửi tới ban tổ chức để trở thành "Người đàn bà đẹp nhất nước Pháp 1920", đoạt món tiền thưởng 400F của hãng Films Éclair và một số phần thưởng khác.

Cũng cần nói thêm rằng cuộc thi này được công chúng hồ hởi hưởng ứng trong không khí nước Pháp vừa "ra" khỏi Thế chiến thứ Nhất như người thắng trận. Do vậy, khi công bố kết quả cuộc thi này, tờJournal, cơ quan truyền thông của cuộc thi, đã ngợi ca "Nước Pháp, xứ sở của sắc đẹp phải có một người đàn bà đẹp nhất cũng như nước Pháp đã từng có những người lính dũng cảm nhất!".

Đáng tiếc là, Hoa hậu đầu tiên của nước Pháp, cũng là của thế giới đã qua đời chỉ 8năm sau ngày được đăng quang (1928) trong một tại nạn ở Argentina, hưởng dương chưa đầy 26 tuổi…

                             ***

Kể từ đó, các cuộc thi hoa hậu tiếp tục được tổ chức tại  nước Pháp (nhưng không liên tục) và lan sang nhiều quôc gia Âu Mỹ khác. Riêng ở nước Pháp, vào năm 1937, cuộc thi hoa hậu mang dấu ấn thời Mặt trận Bình Dân với tên gọi "Miss de France d'Outre-Mer" (Người Đẹp của Nước Pháp hải ngoại, cũng có nghĩa là ở các thuộc địa của nước Pháp). Chưa rõ cách thức của cuộc thi như thế nào, nhưng được biết cuối cùng có 10 thí sinh được hội tụ tại Paris, trong đó có 5 cô từ Châu Á.

Việt Nam khi đó vẫn bị chia làm 3 là Tonkin (Bắc Kỳ), Annam (Trung Kỳ), Cochinchine (Nam Kỳ) nên có 3 cô, bên cạnh 2 cô tới từ Lào và Pondichérie (thuộc địa của Pháp ở Ấn Độ). Và 5 cô gái từ Châu Phi là Madagascar, Sénégal, Guadeloupe, Guiane và Martinique.

Kết quả, cô Monique Casalan 20 tuổi của xứ Guadeloupe đăng quang…

Những bức ảnh cho thấy rõ các thí sinh đến từ Việt Nam với trang phục dễ nhận biết ba của vùng miền, nhưng nhân thân và chi tiết cuộc thi đến nay còn sơ sài nên câu chuyện phụ nữ Việt Nam đầu tiên thi hoa hậu ở nước ngoài xin để được bàn vào dịp khác.

Chỉ biết rằng, sau cuộc thi đầu tiên 1920 thì việc đăng ảnh các người đẹp (đương nhiên trong đó có các tài tử xinê) nở rộ. Ở Việt Nam, lúc này là xứ thuộc địa cả Pháp cũng có trào lưu đăng ảnh những người đẹp không chỉ ở các rạp chiếu bóng mà nhiều nhà sản xuất cũng khai thác cho việc quảng cáo sản phẩm của mình.

Cũng tựa như các tấm ảnh quảng cáo gói trong thanh kẹo chocolat, đến lượt thuốc lá cũng được bán kèm theo ảnh người đẹp là chiêu quảng cáo của Hãng Thuốc lá Đông Dương ở Hà Nội (Manufacture du Tabac de l'Indochine à Hanoi). Bên cạnh những cách làm cũ, chiêu quảng cáo này khiến số người nghiện thuốc cũng tăng cùng những người thích sưu tầm ảnh gái đẹp.

Chúng tôi sưu tầm được một số loại ảnh ấy do chính hãng này phát hành hồi những năm 20, 30 của thế kỷ trước (những tấm ảnh này do bạn Trịnh Anh Minh cung cấp). Chúng có tính tư liệu về cách làm quảng cáo một thời, mà ngày nay đã không còn phù hợp.