Chỉ 7 quốc gia đạt tiêu chuẩn chất lượng không khí của WHO - Điểm danh một số nước ô nhiễm nghiêm trọng nhất

Theo dữ liệu công bố ngày 11/3 của IQAir – công ty giám sát chất lượng không khí có trụ sở tại Thụy Sĩ, chỉ có 7 quốc gia trên thế giới đáp ứng tiêu chuẩn về chất lượng không khí của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong năm 2024. 

Các nước này bao gồm Australia, New Zealand, Bahamas, Barbados, Grenada, Estonia và Iceland.

Trong khi đó, tình trạng ô nhiễm không khí tiếp tục diễn biến phức tạp ở nhiều nơi trên thế giới. Chad được ghi nhận là quốc gia ô nhiễm nhất năm 2024 với mức độ khói bụi trung bình cao hơn gấp 15 lần so với ngưỡng khuyến nghị của WHO. Cụ thể, mức trung bình bụi mịn PM2.5 tại Chad đạt 91,8 microgram/m³, trong khi ngưỡng an toàn do WHO khuyến nghị chỉ là 5 microgram/m³. Ngoài Chad, có 4 quốc gia khác có mức độ ô nhiễm nghiêm trọng nhất thế giới là Bangladesh, Pakistan, Cộng hòa Dân chủ Congo và Ấn Độ.

Ấn Độ tuy xếp thứ 5 trong danh sách các quốc gia ô nhiễm nhất nhưng lại có tới 12 thành phố nằm trong nhóm 20 thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Đặc biệt, Byrnihat – một thành phố thuộc vùng Đông Bắc Ấn Độ – ghi nhận mức PM2.5 trung bình lên tới 128 microgram/m³, cao hơn 25 lần mức khuyến nghị của WHO.

Bức tranh toàn cầu về chất lượng không khí đang bị che mờ bởi tình trạng thiếu hụt dữ liệu, đặc biệt tại khu vực châu Á và châu Phi. Nhiều quốc gia đang phát triển vốn phụ thuộc vào hệ thống cảm biến giám sát chất lượng không khí được lắp đặt tại đại sứ quán và lãnh sự quán Mỹ để theo dõi mức độ ô nhiễm. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Mỹ gần đây đã chấm dứt chương trình giám sát này do hạn chế ngân sách, đồng thời xóa dữ liệu của hơn 17 năm khỏi trang thông tin điện tử chính thức của Chính phủ Mỹ. Quyết định này gây lo ngại khi ít nhất 34 quốc gia có thể mất quyền tiếp cận dữ liệu ô nhiễm đáng tin cậy.

Bà Christa Hasenkopf, Giám đốc Chương trình Không khí sạch tại Viện Chính sách năng lượng Đại học Chicago (EPIC), cho rằng chương trình giám sát của Mỹ đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng không khí tại nhiều thành phố, kéo dài tuổi thọ con người và thậm chí giúp giảm chi phí trợ cấp rủi ro cho các nhà ngoại giao Mỹ. Việc chấm dứt chương trình sẽ tạo khoảng trống lớn trong nỗ lực kiểm soát ô nhiễm không khí toàn cầu.

Theo cảnh báo của các chuyên gia, biến đổi khí hậu đang góp phần làm gia tăng ô nhiễm không khí trên toàn cầu. Nhiệt độ cao hơn dẫn đến các đợt cháy rừng nghiêm trọng và kéo dài hơn, đặc biệt ở Đông Nam Á và Nam Mỹ. Những vụ cháy rừng này đã làm gia tăng đáng kể nồng độ bụi mịn PM2.5 trong không khí, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.

Bà Shweta Narayan, chuyên gia tại Liên minh Toàn cầu về Khí hậu và Sức khỏe, cho biết những khu vực có mức ô nhiễm nghiêm trọng nhất cũng là những nơi có lượng khí thải nhà kính cao do đốt than, dầu và khí đốt. Bà nhấn mạnh: "Ô nhiễm không khí và khủng hoảng khí hậu là hai mặt của cùng một vấn đề”.

Dù ô nhiễm không khí đang là vấn đề nghiêm trọng nhưng một số thành phố đã thành công trong việc cải thiện chất lượng không khí nhờ áp dụng các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt. Bắc Kinh (Trung Quốc), Seoul (Hàn Quốc) và Rybnik (Ba Lan) đã giảm đáng kể mức độ ô nhiễm thông qua các chính sách hạn chế khí thải từ phương tiện giao thông, nhà máy điện và công nghiệp. Đồng thời, các thành phố này cũng đẩy mạnh sử dụng năng lượng sạch và đầu tư vào giao thông công cộng.

Ngoài ra, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã ký kết thỏa thuận chung nhằm kiểm soát khói mù xuyên biên giới do cháy rừng – một vấn đề nghiêm trọng trong khu vực vào mùa khô. Mặc dù hiệu quả của thỏa thuận còn hạn chế nhưng đây là vẫn bước tiến quan trọng trong hợp tác khu vực để giảm thiểu ô nhiễm không khí.

Theo WHO, ô nhiễm không khí là mối đe dọa môi trường lớn nhất đối với sức khỏe con người, gây ra khoảng 7 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về việc tăng cường các biện pháp kiểm soát và giảm thiểu ô nhiễm không khí nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái toàn cầu.