(Thethaovanhoa.vn) - "Phố phở, phố có nhà to". Chắc không ít người còn nhớ đoạn trích này. Nó vốn nằm trong sách “Học vần” - sách giáo khoa phổ thông năm xưa. Các tác giả đã lấy ví dụ như thế để các em học sinh làm quen với âm vị [f] được thể hiện bằng tổ hợp 2 phụ âm [p+h]. Tiếp theo là làm quen với âm [ơ], thể hiện bằng "chữ o có râu".
Chữ và nghĩa: 'Trình độ văn hóa'
Ở các mẫu tờ khai lý lịch nói chung, mở đầu thường có phần “Lịch sử bản thân”. Sau một loạt thông tin chính yếu (họ và tên, giới tính, ngày sinh, quê quán, nơi thường trú, dân tộc) sẽ là mục "Trình độ văn hóa".
Tôi muốn nhắc lại bài học "vỡ lòng" năm xưa, cũng vì tối hôm qua (21/6/2021), UBND TP Hà Nội "căn cứ tình hình thực tế và đề xuất của các đơn vị về việc nới lỏng một số biện pháp phòng, chống dịch, từ 0h ngày 22/6, cho phép mở cửa trở lại: Dịch vụ cắt tóc, gội đầu; dịch vụ ăn, uống trong nhà đảm bảo khoảng cách, có tấm chắn giữa người với người…". Nghĩa là, trong số những dịch vụ cho phép đó, có món phở không thể thiếu đối với dân chúng Hà thành.
“Phở”, một từ thuần Việt, chỉ món ăn thuần Việt, rất quen thuộc trong các món ăn truyền thống Việt Nam. Bây giờ, phở đã đi khắp 5 châu 4 biển. Phở cũng là một trong những từ hiếm hoi, đặc biệt (như "nước mắm", "nem", "áo dài"...) đi vào từ điển bách khoa của nhiều nước trên thế giới. Năm 2007, “phở” được đưa vào “Từ điển tiếng Anh giản lược Oxford” (Shorter Oxford English Dictionary), xuất bản tại Anh và Mỹ. Sự kiện này đã chính thức đưa “phở” trở thành một danh từ trong cuốn từ điển tiếng Anh uy tín, rất nổi tiếng trên thế giới.
Món ăn này chỉ được giới thiệu ngắn gọn trong “Từ điển tiếng Việt” (Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng, 2020) là "phở d. món ăn gồm bánh phở thái nhỏ và thịt thái mỏng, chan nước dùng hoặc xào khô".
Nhưng Từ điển trực tuyến Wikipedia viết dài hơn (đã lược bớt): “Phở là một món ăn truyền thống của Việt Nam, có nguồn gốc từ Hà Nội và Nam Định, được xem là một trong những món ăn tiêu biểu cho nền ẩm thực Việt Nam.
Thành phần chính của phở là bánh phở và nước dùng (hay nước lèo theo cách gọi miền Nam) cùng với thịt bò hoặc thịt gà cắt lát mỏng. Ngoài ra còn kèm theo các gia vị như: Tương, tiêu, chanh, nước mắm, ớt... Những gia vị này được thêm vào tùy theo khẩu vị của người ăn. Phở thông thường được dùng để làm món điểm tâm buổi sáng hoặc lót dạ buổi đêm; nhưng ở các thành phố lớn, món ăn này có thể được thưởng thức cả ngày...
Phở thường là phở bò hay phở gà, nhưng đôi khi cũng có loại phở khác, như phở sốt vang, phở trộn, phở xào, phở cuốn...
Nước dùng cho nồi phở thường là nước dùng trong được ninh từ xương bò (hoặc xương lợn), kèm theo nhiều loại gia vị: Quế, hồi, gừng nướng, thảo quả, sá sùng, đinh hương, hạt mùi, hành khô nướng...”.
Phở và đặc biệt đến nỗi, nó còn được “hoán vị" để dùng chỉ ai đó có quan hệ ngoài luồng, đi tìm "của lạ". Những câu chuyện hài hước về các ông chồng "chán cơm thèm phở" hay chuyện “trưa dắt phở đi ăn cơm, tối dắt cơm đi ăn phở” phản ánh một phần bức tranh xô bồ về các mối quan hệ trong gia đình, xã hội hiện nay. Bên cạnh đó, nó cũng cho thấy món phở đã ăn sâu vào trong đời sống và ngôn ngữ như thế nào.
PGS-TS Phạm Văn Tình
Tags