'You Want It Darker' của Leonard Cohen: Lời cuối của 'nhạc sĩ vĩ đại' và 'nhà thơ sầu muộn'

(Thethaovanhoa.vn) - Trong hơi tàn của cuộc sống, Leonard Cohen đã rực sáng lần cuối với những chiêm nghiêm về sinh ly tử biệt, về khổ đau trần gian, đúc kết trong album cuối cùng và nhất là đĩa đơn cuối cùng cùng mang tên You Want It Darker (Người muốn tăm tối hơn).

Ra mắt album mới của huyền thoại quá cố Leonard Cohen

Một album mới của Leonard Cohen đang trong quá trình sản xuất, theo con trai của cố huyền thoại.

“Thân thể chúng ta đang tan rã và anh nghĩ anh sẽ sớm theo em thôi. Hãy biết rằng anh ở gần ngay bên em, rằng mỗi khi em đưa tay ra, em sẽ chạm thấy anh… Tạm biệt người bạn cũ của anh. Tình yêu bất diệt, hẹn gặp lại em”.

Đối diện với cái chết

Trên đây là một đoạn trong bức thư Cohen gửi Marianne Ihlen ngày 27/7/2016, chỉ hai ngày trước cái chết của bà.Ihlen là người yêu dấu của huyền thoại Cohen những năm 1960, khi ông bừng nở từ một nhà thơ đầy chật vật thành một nhạc sĩ nổi tiếng. Bà cũng là nàng thơ trong rất nhiều ca khúc bất hủ của ông như Bird On A Wire hay Hey, That’s No Way To Say Goodbye và nhất là So Long, Marianne.

Sau đó gần bốn tháng, ngày 7/11, ông ra đi trong tiếng than khóc của người hâm mộ toàn thế giới. Tuy vậy, với những ai theo dõi sự nghiệp của ông, đây không phải nỗi đau bất ngờ bởi Cohen đã chuẩn bị cho điều này từ lâu.

Chỉ một tháng trước đó, ông nói với các phóng viên: “Cái thay đổi lớn đó là sự gần gũi với cái chết. Tôi là người giản tiện. Tôi mong được buộc chặt với cuộc đời nếu có thể. Nhưng nếu không thể, thì cũng được thôi… Tôi có vài việc phải làm. Chăm lo công việc. Tôi đã sẵn sàng chết”.

Nhưng vài tuần sau, ông sửa lại: “Gần đây tôi có nói là tôi đã sẵn sàng chết. Có lẽ tôi hơi phóng đại”. Tuy nhiên, đây có lẽ chỉ là lời tự trấn an bởi dự liệu về cái chết gần kề đã hình thành trong ông từ lâu, khi ông bắt đầu album You Want It Darker.

Album phát hành ngày 21/10/2016, 17 ngày trước khi ông qua đời; trong đó, đĩa đơn chủ đề cùng tên You Want It Darker ra mắt đúng vào sinh nhật thứ 82 của ông, ngày 21/9/2016.

Xưa nay, người hâm mộ đã quen với những chủ đề nặng trĩu trong nhạc của Cohen, đào xới những vấn đề về tôn giáo, chính trị và tính dục. Nhưng với You Want It Darker, ông đã đi vào địa hạt xa xôi hơn, và tăm tối hơn, như cái tên của nó. Đó là sự chiêm nghiệm cuối đời về cái chết và Thiên Chúa.

Đối diện với Chúa

Ca khúc You Want It Darker uy nghi và nặng nề ngay từ khoảnh khắc đầu tiên, với âm thanh của dàn hợp xướng giáo đoàn Shaar Hashomayim và đàn ống đối nghịch với dòng bass tuôn tràn. Ngay sau đó, Cohen cất lên những ca từ ám ảnh bằng chất giọng nam trung gầm gừ của mình, theo phong cách vừa hát vừa nói điển hình của ông.

Có thể thấy ngay là Cohen chất vấn Chúa từ dòng đầu: “Nếu Người là người chia bài thì tôi sẽ ra khỏi cuộc chơi/ Nếu Người là người chữa lành, nghĩa là tôi què quặt và đau khổ”.

Từ đâu mà có có những lời than vãn này?

Để giải thích, có lẽ phải tua nhanh tới cụm từ được nhắc đi nhắc lại nhiều lần phía sau là “Hineni” (Có tôi đây). Đây là câu nói nổi tiếng của Abraham và Isaiah trong Kinh Cựu ước.

Trong Sáng thế 22:1, Chúa muốn thử đức tin của Abraham, truyền dâng Isaac, con của Abraham, làm của lễ thiêu. Khi Chúa cất tiếng gọi, Abraham đã đáp: “Hineni”. Còn trong Isaiah 6:8, khi Chúa tìm thống sứ đưa tin trừng phạt: “Ta sẽ sai ai đi? Ai sẽ đi cho chúng ta?”, Isaiah cũng đáp: “Hineni”.

Trong lời bài hát trước đó, Cohen đã nhắc tới hình ảnh đau đớn về Chúa Jesus bị đóng đinh trên thập tự và nhất là nạn diệt chủng Do Thái Holocaust, rằng “Hàng triệu cây nến thắp lên cầu xin sự giúp đỡ chẳng bao giờ tới”.

Holocaust luôn là nỗi niềm đau đáu trong cả cuộc đời của Cohen, thể hiện trong nhiều ca khúc, điển hình là Dance Me To The End Of Love. Và một lần nữa, trong những ngày cuối đời, Cohen lại chất vấn điều này, trong You Want It Darker, về “Một bài ru cho đau đớn/ Một nghịch lý để đổ lỗi”. Ngoài ra, nó cũng là tâm tư riêng của Cohen, khi buộc phải chấp nhận cái chết bất khả kháng.

• Ra mắt album mới của huyền thoại quá cố Leonard Cohen
• Leonard Cohen - Tiếng ca vọng tuổi thanh xuân đã qua đời

Một vấn đề lớn về đạo đức và triết học nhưng được cô đúc trong những câu rất ngắn mà phức tạp, giàu hình ảnh và cảm xúc, điều mà phải là một nhạc sĩ vĩ đại kiêm một nhà thơ sầu muộn như Cohen mới làm được.

Tuy nhiều, dù chứa đầy những lời ai oán về khổ đau hiện hữu trong nhân sinh nói chung lẫn trong nỗi niềm cá nhân nói riêng, không có vẻ là Cohen muốn oán trách. Mà ngược lại, đó là bước đệm để thể hiện niềm tin bất diệt của ông trước Chúa.

Điều này minh chứng rõ qua sự lặp đi lặp lại của câu hát: “Có tôi đây, có tôi đây/ Tôi đã sẵn sàng, thưa Chúa của tôi”. Cohen, cũng giống như Abraham, đã đáp lại lời gọi của Chúa, bất chấp đó là lời gọi về cõi chết. Một sự chuẩn bị vững chãi trước khi bước qua cửa tử, sau một đời đầy đau khổ và triết lý.

Nhưng xét cho cùng, có thành tựu viên mãn nào không xây nên từ kiếp nạn?

Thư Vĩ (tổng hợp)