Khi nhạc kịch "gánh" đề tài chính luận

"Nhiều người hỏi chúng tôi vì sao không chọn loại hình kịch nói sở trường cho một đề tài chính luận như Lửa từ Đất? Tôi đáp: Các bạn hãy cùng đợi xem, để thấy âm nhạc có thể góp phần dẫn dắt cảm xúc của khán giả và diễn viên một cách hiệu quả thế nào so với những câu thoại đơn thuần..." - NSƯT Sĩ Tiến, giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ, chia sẻ về vở nhạc kịch đang được dàn dựng.

Đề tài "chính luận" mà NSƯT Sỹ Tiến nói tới gắn với nội dung của vở nhạc kịch Lửa từ Đất lấy cảm hứng từ cuộc đời của Nguyễn Ngọc Vũ (1908 - 1932), Bí thư chính thức đầu tiên của Thành ủy Hà Nội.

"Thổi bùng" ngọn lửa cách mạng của một thế hệ

Lửa từ Đất được Nhà hát Tuổi trẻ dàn dựng, với sự đồng ý về chủ trương của Thành uỷ Hà Nội, UBND TP Hà Nội và sự phối hợp, hướng dẫn, hỗ trợ của nhiều cơ quan ban ngành. Ê-kíp sáng tạo của vở khá hoành tráng với tổng đạo diễn NSƯT Cao Ngọc Ánh, tổng biên đạo NSND Trần Ly Ly, giám đốc âm nhạc Minh Đạo, tác giả kịch bản Lê Quý Hiền...

Trong số họ, NSƯT Cao Ngọc Ánh đến với vở diễn này từ một cơ duyên thú vị. Như lời kể, 3 năm trước, khi xuất hiện trong một bộ phim tài liệu về thế hệ sinh ra tại Hà Nội năm 1972, chị từng đưa ra lời hứa về việc sẽ gắng làm một tác phẩm nghệ thuật xứng tầm để tri ân nơi mình lớn lên và được nuôi dưỡng, trưởng thành.

"Tôi trăn trở rất lâu, bởi Hà Nội có quá nhiều lớp văn hóa và danh nhân trong suốt chiều dài lịch sử của mình. Rồi tới một ngày, mẹ đưa cho tôi cuốn nhật ký của ông ngoại. Đó là kỷ vật bà nhận từ ông, bây giờ muốn tôi giữ vì tuổi đã cao" - chị kể.

Ông ngoại của Ngọc Ánh là em ruột nhà cách mạng Nguyễn Ngọc Vũ và để lại những ghi chép rất tỉ mỉ về con đường cách mạng mà anh trai đã đi qua cho tới khi hi sinh.  Đọc, khóc, rồi tìm hiểu thêm, Ngọc Ánh dần ấp ủ giấc mơ dựng một vở nhạc kịch về cố Bí thư Thành ủy của Hà Nội. Qua kết nối, chị bàn bạc kế hoạch này với biên đạo múa NSND Trần Ly Ly, nhạc sĩ Minh Đạo và nhà viết kịch Lê Quý Hiền - những người vốn cũng rất yêu Hà Nội như mình.

"Gặp gia đình và tìm hiểu tư liệu, tôi vô cùng bất ngờ: Hóa ra nhà cách mạng Nguyễn Ngọc Vũ là cháu nội ông Nguyễn Hữu Kim, một hào phú lớn của Hà Nội, từng cho xây Tháp Rùa và cũng là người dám đứng ra tổ chức an táng cho Tổng đốc Hoàng Diệu sau khi tuẫn tiết" - tác giả Lê Quý Hiền kể - "Chàng thanh niên này lại giác ngộ cách mạng từ rất sớm, trở thành Bí thư Thành ủy Hà Nội rồi hi sinh ở độ tuổi chỉ ở ngoài đôi mươi. Đó là những chất liệu tuyệt vời cho sân khấu..."

Kịch bản văn học được Lê Quý Hiền hoàn thành không chỉ tập trung vào nhà cách mạng này mà còn khắc họa nhiều con người bình dị nhưng cao quý. Đó là bà Đàm Thị - một người mẹ Việt Nam điển hình luôn bảo vệ, tin tưởng và đồng hành cùng con mình và các đồng chí. Là Thúy, một người con gái Hà Nội khi nhìn thấy ngọn lửa cách mạng từ người mình yêu đã cùng nguyện hi sinh cho lý tưởng. Là Dũng hổ, từ một gã giang hồ giam chung với Nguyễn Ngọc Vũ, đã giác ngộ để cùng đấu tranh cho chính nghĩa. Là Helene, một nữ bác sĩ người Pháp, được cảm hóa từ tấm gương của các chiến sĩ cách mạng...

Và theo chia sẻ từ những người trong cuộc, cái tên Lửa từ Đất của vở diễn chính là một ẩn dụ - khi các tuyến nhân vật đại diện cho các tầng lớp xã hội khác nhau đều là hình ảnh của những con người Việt Nam luôn chờ đợi thổi bùng lên ngọn lửa cách mạng từ lòng mình trong giai đoạn lịch sử này.

Chờ một bản anh hùng ca lãng mạn

Nhìn lại, nhạc kịch là thể loại đang được Nhà hát Tuổi trẻ dàn dựng khá nhiều trong thời gian vừa qua. Như chia sẻ của giám đốc NSƯT Sĩ Tiến, khi khảo sát về thị trường và phân khúc khán giả hiện tại, phía Nhà hát nhận thấy nhạc kịch này đang dần nổi lên và thu hút sự chú ý lớn.

"Chúng tôi đang nỗ lực để sản xuất nhạc kịch, hoặc những chương trình mang âm hưởng nhạc kịch. Đó là cơ hội để các diễn viên, đặc biệt là những bạn vốn là ca sĩ, có thể hoàn thiện các kĩ năng của mình, và cũng là dịp để khán giả dần có thói quen thưởng thức thể loại này" - NSƯT Sĩ Tiến nói - "Việc dựng vở nhạc kịch mang tính chính luận Lửa từ Đất cũng không nằm ngoài nỗ lực ấy".

Thực tế, Lửa từ đất là một công trình sáng tạo lớn và nhiều thách thức của Nhà hát Tuổi trẻ lần này. Từ kịch bản văn học, kịch bản âm nhạc của vở diễn được nhạc sĩ Bùi Minh Đạo xây dựng, với toàn bộ hơn 20 tác phẩm âm nhạc được viết mới trên cơ sở "đo ni đóng giày" cho từng giọng hát, nhằm khai thác tối đa quãng giọng của mỗi diễn viên.

Đơn cử, với vai Đàm Thị, nhạc sĩ chọn giọng nữ trung trầm (mezzo-alto) và giao cho NSƯT Thanh Tâm. Vai Ngọc Toản (cha của Nguyễn Ngọc Vũ) sở hữu giọng nam trung thể hiện hình ảnh một người cha gìn giữ nề nếp gia phong, uy nghiêm nhưng vẫn đầy tình thương với con. Vai chỉ điểm Xảo Sứt sử dụng phần hát nói giọng giả tenor, với âm điệu sắc lạnh, hiểm độc...

Riêng với ca sĩ Việt Anh (vai Nguyễn Ngọc Vũ) giọng nam cao được sử dụng nhằm khắc họa hình tượng một chiến sĩ cách mạng trí thức, mang trong mình lý tưởng và khát vọng giải phóng dân tộc. Như chia sẻ vui của Việt Anh, đây là lần thứ 2, anh vào vai một nhân vật mang tên Vũ tại Nhà hát Tuổi Trẻ, khi trước đó từng đóng vai Lưu Quang Vũ trong nhạc kịch Sóng.

"Cả hai nhân vật đều là những người tài hoa với số phận bi thương, đều là những gương mặt tiêu biểu trong lịch sử Hà Nội. Riêng tôi, hiện đang ở khá gần phố Nguyễn Ngọc Vũ, nhưng chưa hiểu nhiều về ông - để rồi thật sự xúc động và kính phục nhà cách mạng này khi đọc kịch bản" - Việt Anh chia sẻ.

Tại buổi giới thiệu cùng báo giới ngày 19/2 vừa qua, phần khai từ của  Lửa từ Đất đã được biểu diễn với một sân khấu khắc họa những biểu trưng của Hà Nội như các vòm cổng Ô Quan Chưởng, Ô Đống Mác hay mái Tháp Rùa. Cũng theo chia sẻ, vở diễn sẽ sử dụng công nghệ 3D Mapping với máy chiếu công suất lớn, bao phủ toàn bộ hoặc một phần sân khấu tùy theo từng thời điểm để tạo hiệu ứng với khán giả, đồng thời mở ra một không gian vừa thực vừa mơ của một bản nhạc kịch mang âm hưởng anh hùng ca lãng mạn...