Lạ, quen với "Xập xình xập xình"

MV Xập xình xập xình của các nghệ sĩ trẻ Masew, Double2T và Tuấn Cry mới ra mắt hôm 17/10/2024 trên kênh YouTube của Masew có số lượng đăng ký lên tới 2,66 triệu. Sau 10 ngày, MV đạt được hơn 600 nghìn lượt xem, 16 nghìn lượt thích và hơn 800 bình luận. Như thế không phải là nhiều nhưng MV này đáng xem và có nhiều điều để nói.

Theo nếp nghĩ quen của những người thuộc lứa trung tuổi trở lên, khi nhắc đến cụm từ "xập xình xập xình" chắc sẽ nghĩ ngay tới những bản nhạc, điệu nhảy kiểu disco rất phổ biến vào thập niên 1980, nhất là trong không gian đám cưới hay những dịp tụ họp vui vẻ. Nhưng ở MV này, "xập xình xập xình" là một không gian mới, góc suy nghĩ mới khi nhìn vào những thứ đã tồn tại từ lâu, theo thời gian đã tạo nên những giá trị văn hóa thuộc về cộng đồng.

"Chất" xập xình!

Nói vậy nhưng cái chất xập xình kiểu nhạc đám cưới xưa vẫn hiện hữu trong phần âm nhạc của MV. Có thể bởi muốn tạo không gian đông vui, hứng khởi nên nhà sản xuất đã khai thác những tiết tấu gợi lên những điệu múa dân gian của cộng đồng kiểu như múa sạp Tây Bắc hay các điệu múa của đồng bào Tây Nguyên.

Có thể nói, việc khai thác chất liệu dân gian là một chủ ý rõ ràng trên sản phẩm. Cách khai thác không tập trung vào một khu vực, chất liệu cụ thể nào mà theo kiểu tổng hợp trong một không gian văn hóa rộng hơn, dù nét chủ đạo là văn hóa vùng cao nhưng vẫn dễ dàng nhận ra nét dân gian đồng bằng Bắc bộ.

Chẳng hạn, mở đầu bài nhạc, những âm thanh của nhạc khí kim loại có định âm (cao độ) vang lên, gần gũi và gợi liên tưởng đến âm thanh cồng chiêng. Nhưng những lời ca đầu tiên do Double2T thể hiện lại gợi màu sắc dân gian miền núi phía Bắc: "Thổ cẩm jacket, kính râm, mũ nồi, quần kín chân/ Xuống chợ, cưỡi xe Win vành đúc/ Prm prm prm, uy tín luôn", trong khi ở phần giai điệu của những lời ca này lại có nét pha trộn với màu sắc dân gian đồng bằng Bắc bộ.

Chỉ bấy nhiêu thôi cũng đã cho thấy việc khai thác chất liệu dân gian trong Xập xình xập xình là một sự chủ động của những nghệ sĩ trẻ. Chất liệu dân gian chủ đạo vẫn thuộc về 2 khu vực là miền núi phía Bắc và Tây Nguyên như chính nhạc sĩ hòa âm cũng đã khẳng định vị thế ấy khi khai thác sử dụng âm hưởng của tiếng sáo Mông, tiếng cồng chiêng và nhạc cụ tre trúc Tây Nguyên (kiểu T'rưng).

Cũng trong bài, xuất hiện một đoạn có nhắc đến dân ca đồng bằng Bắc bộ do Tuấn Cry thể hiện, ứng với ca từ: "Anh đem câu quan họ lên trên núi, thêm hai miếng trầu bên trong túi…" nghe có vẻ hơi lạc, giả sử không có nó chắc bài sẽ tập trung hơn vào không gian khu vực miền núi. Nhưng thông qua phần lời ca thì thấy, đây là một chàng trai miền xuôi, lên miền núi và bén duyên với cô gái cũng như cảnh sắc nơi đây. Và miếng trầu quả cau là thể hiện tình nghĩa vẹn tròn, nồng thắm không phai của người quan họ mà chàng muốn mượn nó để bày tỏ tình cảm với cô gái vùng cao.

Không gian Việt Nam

Có thể nói như vậy khi nhắc đến tổng thể của MV Xập xình xập xình. Nhưng điều khiến người viết cảm thấy thú vị là không gian đậm đà chất liệu dân tộc ấy đã được khai thác dưới góc nhìn của những người trẻ hôm nay.

Những ca từ kiểu như "cưỡi xe Win vành đúc" để "xuống chợ", đúng là "nét căng" hình ảnh các chàng trai vùng núi phía Bắc. Còn nhiều ca từ nữa cũng gợi lên nét văn hóa của đồng bào khu vực này như "Nàng ngồi cán bông, quay sợi để dệt vải/ Anh có bánh chưng, bánh giầy, chè lam ngon/ Hội Xuân bản ta nô nức người đi người đứng người thì ngồi bệt chải/ Nhưng một khi sạp đập thì mình lại lên luôn"; "Gặp em ở hội Lồng Tồng, anh bị tiếng sét làm giật mình"; "Nhạc Then remix trên sàn rập rình"; "Xem một khu đất trống để bắc cây nêu"… Tất cả đều đậm đà màu sắc văn hóa miền núi phía Bắc đan xen với những ngôn từ và cách diễn đạt theo kiểu giới trẻ ngày nay.

Nhịp điệu xèo Thái, múa sạp được khai thác nhịp nhàng và hiện hữu khá rõ nét trong phần âm nhạc cũng như trong phần diễn xuất,tạo nên một nhịp điệu rộn ràng cùng những hình ảnh đẹp mắt.

Màu sắc vùng cao còn thể hiện ở trang phục của các nghệ sĩ trong MV. Có khán giả nhận định, những trang phục này là của đồng bào dân tộc Tày, lại có khán giả cho rằng của người Mông… Quả đúng là trang phục rất độc đáo nhưng nếu khẳng định cụ thể thuộc về dân tộc nào thì lại có thể rơi vào mê hồn trận của trang phục. Trên thực tế trang phục ở đây không cụ thể của một dân tộc nào mà mang màu sắc chung của đồng bào khu vực miền núi phía Bắc, Tây Nguyên, thậm chí còn rộng hơn nữa... Nhìn kiểu dáng và họa tiết có thể gợi đến những nét trang phục của người Mông, Dao, Tày, Ê Đê, Jrai… lại pha chút trang phục mang sắc màu của các dân tộc thuộc Liên Xô cũ, mà các nghệ sĩ nhạc dân tộc chuyên nghiệp tại Việt Nam đã khai thác và trở thành trang phục biểu diễn dành cho nam nghệ sĩ. Tóm lại, trang phục là những thiết kế mới, dựa trên chất liệu truyền thống và đây chính là những sáng tạo của nhà thiết kế thời trang Cao Minh Tiến, người đã dành nhiều tâm huyết trong việc khai thác truyền thống vào trang phục mới cách điệu.

Kiên trì trên con đường dài

Lại nói về MV Xập xình xập xình, rõ ràng đây là cách đặt tên có hơi hướm chơi chữ của nhóm tác giả. Nó báo hiệu tính chất âm nhạc của sản phẩm sẽ theo kiểu nhiều tiết tấu, bởi mới nghe tên thôi, chưa cần nghe nhạc, đã thấy tiết tấu hiện lên rộn ràng rồi.

MV có nhịp điệu khá cuốn và có lời ca thể hiện tính đương đại trong bản sắc văn hóa truyền thống đang hiện hữu trong đời sống hôm nay.

Dẫu thế, phải công bằng mà nói, ca khúc chưa có được sự bùng nổ, giống như À lôi hay Người miền núi gắn liền với tên tuổi của rapper Double2T hay như trong không ít sản phẩm của nhà sản xuất âm nhạc Masew. Có thể bởi ca khúc chưa khai thác sâu vào chủ đề này, mà mới chỉ như một sản phẩm vui tai, bắt mắt, lướt qua các giá trị truyền thống trong đời sống của lớp thanh niên miền núi ngày nay mà thôi.

Đối với nam nhạc sĩ, nhà sản xuất âm nhạc Masew, đây chỉ là một trong số nhiều sản phẩm của anh nhằm giới thiệu những nét đẹp truyền thống của Việt Nam cho giới trẻ trong nước và có thể cả quốc tế. Chỉ riêng mục tiêu rất có tâm như vậy đã rất đáng được ghi nhận rồi, huống chi những sản phẩm của Masew cũng cho thấy có sự tìm hiểu kỹ càng về văn hóa và âm nhạc các dân tộc trải dài trên khắp đất nước Việt Nam, lại rất hợp với xu hướng nghe của khán giả hiện nay.

Cứ kiên trì đi một con đường dài theo hướng này, dành tâm huyết cho từng sản phẩm, Masew sẽ tạo nên một vị thế riêng, vững vàng và tồn tại lâu dài trong đời sống giải trí vốn đòi hỏi phải thay đổi liên tục theo xu hướng thời đại và bắt nhịp được với  nhu cầu nghe của công chúng.