Imane Khelif và Lin Yu Ting đều giành HCV trong quyền Anh tại Paris 2024 giữa một làn sóng phản đối toàn cầu về việc họ có đủ điều kiện để thi đấu ở hạng cân nữ hay không.
Năm ngoái, cả Khelif và Lin đều bị Hiệp hội quyền Anh quốc tế (IBA) loại khỏi giải vô địch thế giới vì xét nghiệm máu cho thấy cả hai đều có nhiễm sắc thể XY. IBA cho biết việc kiểm tra máu trên hai võ sĩ đã được tiến hành vào tháng 5/2022 và tháng 3/2023, với kết quả "một cách rõ ràng chỉ ra" rằng họ "không phù hợp với tiêu chí đủ điều kiện cho các sự kiện nữ của IBA". Lin không kháng cáo, trong khi Khelif đã đưa vụ việc lên Tòa án Trọng tài Thể thao (CAS), nhưng sau đó rút lại kháng cáo.
Mặc dù đã được thông báo về kết quả kiểm tra của IBA vào năm ngoái, nhưng Ủy ban Olympic quốc tế (IOC) luôn công nhận Khelif và Lin là các VĐV nữ, khẳng định rằng vì được sinh ra và lớn lên như phụ nữ, và được đăng ký là phụ nữ trong hộ chiếu, họ có đủ điều kiện thi đấu ở hạng cân nữ theo quy tắc của họ.
Một số người lập luận rằng việc một người được đăng ký không chứng minh giới tính của họ. Nhưng IOC cũng đã đặt câu hỏi về tính chính xác và thời gian của các cuộc kiểm tra của IBA, chỉ ra rằng các võ sĩ đã thi đấu suốt nhiều năm mà không được kiểm tra.
Tại buổi lễ bế mạc vào Chủ nhật tuần trước, các võ sĩ này một lần nữa là tâm điểm khi là người mang cờ cho đất nước của mình - Khelif cho Algeria và Lin cho Đài Loan Trung Hoa. Nhưng sự kết thúc của Thế vận hội không đồng nghĩa với việc kết thúc vấn đề này khi quyền Anh đối diện với một số câu hỏi chính...
Quyền Anh Olympic sẽ thay đổi quy tắc?
Năm 2021, IOC đã ban hành hướng dẫn mới, yêu cầu các liên đoàn thể thao phát triển chính sách đủ điều kiện của riêng mình, thay vì đòi hỏi một chính sách chung dựa trên mức độ testosterone. Một số liên đoàn thể thao đã cứng rắn hóa các quy định về đủ điều kiện giới tính trong những năm gần đây, cấm phụ nữ chuyển giới khỏi các cuộc thi nữ hàng đầu và yêu cầu các VĐV có sự khác biệt trong phát triển giới tính (viết tắt là DSD) giảm mức testosterone theo hướng y khoa.
Quy tắc đủ điều kiện của IOC cho môn quyền Anh do đó không theo kịp với các môn thể thao khác. IOC đã từ bỏ việc kiểm tra giới tính di truyền vào năm 1999 và dường như phản đối việc thay đổi quy tắc, phần là vì lo sợ chuyện kỳ thị. "Điều này không dễ dàng như một số người có thể muốn miêu tả - rằng XX hoặc XY là sự phân biệt rõ ràng giữa nam và nữ. Điều này không còn đúng theo khoa học nữa", Chủ tịch IOC Thomas Bach tuyên bố, nhưng vẫn nói thêm rằng "Nếu ai đó trình bày cho chúng tôi một hệ thống khoa học vững chắc - làm thế nào để xác định nam và nữ - chúng tôi sẽ là những người đầu tiên làm điều đó".
Khả năng tham dự các giải ngoài Olympic của Imane Khelif và Lin Yu Ting vẫn bỏ ngỏ
Một phát ngôn viên của IOC cho rằng: "Có rất nhiều phụ nữ có mức testosterone cao hơn so với nam giới. IOC luôn cố gắng cân bằng tính bao dung và công bằng, rộng hơn là an toàn. Đó là một vấn đề khó khăn". Trong khi đó những người phản đối cho rằng đạt được sự cân bằng như vậy là bất khả thi.
Sự tranh cãi trong quyền Anh đã thúc đẩy yêu cầu kiểm tra giới tính bắt buộc tại các kỳ Thế vận hội tương lai, với yêu cầu trở lại việc kiểm tra bằng que thử (mà IOC từ bỏ vào năm 2000). Họ nói rằng phần lớn các nữ VĐV ủng hộ điều này. Tuy nhiên, người khác tranh luận rằng cần có kiểm tra toàn diện hơn để chắc chắn về di truyền của từng cá nhân. Nhưng điều này sẽ gây ra lo ngại về chi phí.
Sau Olympic, Khelif và Lin có thể dự các giải đấu nào?
IBA sẽ đang là cơ quan quản lý thế giới thực tế của quyền Anh nghiệp dư. Với phán quyết hồi năm ngoái, Lin và Khelif sẽ không thể thi đấu trong các sự kiện của họ. Nhưng do một số quốc gia tẩy chay các sự kiện của IBA, quyền Anh đang phải đối mặt với áp lực để thành lập một cơ quan quản lý mới. World Boxing đã được ra mắt năm 2023 và hiện có 37 thành viên, nhưng vẫn ít hơn rất nhiều so với IBA, và không được IOC công nhận.
Chúng ta không biết liệu Khelif và Lin có phải là các VĐV có DSD hay không vì kết quả đầy đủ của các bài kiểm tra là bí mật, và các võ sĩ vẫn chưa công bố. Họ cùng người ủng hộ khẳng định rằng họ là nữ giới. Tuy nhiên, với những gì IBA đã tuyên bố dẫn đến việc phỏng đoán rằng hai tay đấm này có thể là các VĐV DSD.
Trong quá khứ, Caster Semenya – người sinh ra với tỷ lệ DSD 46 XY 5-ARD – đã giành 2 HCV Olympic 800m. Tại Rio 2016, cả ba người giành huy chương ở nội dung 800m nữ đều là các VĐV DSD, bao gồm người chiến thắng Semenya.
Một số chân chạy nước rút hàng đầu cũng bị ảnh hưởng bởi các hạn chế của môn thể thao đối với các VĐV DSD. Christine Mboma của Namibia, HCB 200m tại Tokyo, đồng hương Beatrice Masilingi cùng với 11 người khác đã bỏ lỡ Giải VĐTG tại Budapest 2023 theo quy tắc mới yêu cầu các VĐV DSD phải giảm nồng độ testosterone của họ trong ít nhất 6 tháng trước khi trở lại thi đấu.
Tuy nhiên, ngay cả trong cộng đồng khoa học cũng có tranh luận về lợi thế sinh lý mà các vận động viên DSD thực sự có, tùy thuộc vào loại DSD. Một số người cho rằng không thể xác định rằng ai có nhiễm sắc thể Y là nam giới và ai không có nhiễm sắc thể Y là nữ giới, và cần thêm dữ liệu.
Năm 2018, World Athletic cho biết các VĐV có DSD không được tham gia bất kỳ sự kiện nữ nào từ 400m đến 1.500m trừ khi họ giảm mức testosterone cao của mình bằng các loại thuốc cụ thể 6 tháng trước khi tham dự. Đó được coi như quy tắc cần thiết "để đảm bảo cuộc thi công bằng và ý nghĩa trong phân loại nữ". Phản ứng lại quy tắc này, Semenya bảo rằng điều này là phân biệt đối xử và vi phạm quyền con người. Cô từ chối tiến hành các liệu pháp và đã bị kéo vào tranh cãi pháp lý về vấn đề này trong nhiều năm.
Angela Carini từng bật khóc xin rút lui ở trận gặp Imane Khelif để “giữ tính mạng”
World Aquatics, đã áp dụng các quy định tương tự như điền kinh, cho biết tất cả các VĐV "phải chứng nhận giới tính theo nhiễm sắc thể của họ với liên đoàn quốc gia của mình", thêm rằng "việc không tuân thủ điều này, hoặc cung cấp một chứng nhận giả mạo, sẽ khiến họ không đủ điều kiện".
Vấn đề gây chia rẽ nhất
Giới tính không phải là sự kiện tranh cãi duy nhất tại Paris 2024, nhưng đây có lẽ là vấn đề lớn và gây chia rẽ nhất. Nó chiếm ưu thế tại các cuộc họp báo với các quan chức của IOC, và nhận được lượng tin tức lớn, đặc biệt khi cả Imane Khelif và Lin Yu Ting đều thắng thuyết phục và cuối cùng cùng đoạt HCV.
Tại sự kiện có uy tín nhất của mình, IOC phải đối mặt với cáo buộc bỏ quên, thất bại trong việc bảo vệ phụ nữ và phủ nhận khoa học. Sự hỗn loạn này cũng đã làm mờ đi năm cuối cùng của Bach trong vai trò lãnh đạo của IOC trước khi ông rời bỏ vào năm 2025. Điều này cũng dẫn đến sự kiểm tra toàn cầu, và đôi khi không thông tin, về hai võ sĩ liên quan, đặc biệt trên mạng xã hội.
Khelif đã khởi kiện vụ án pháp lý chống lại những gì luật sư của cô mô tả là "bạo lực chống phụ nữ, phân biệt chủng tộc và giới tính" trên mạng, tuyên bố cô đã trở thành nạn nhân của "một cuộc trừng phạt kỹ thuật số". Trong khi đó, Bach đề cập đến "tinh thần Olympic sống cuộc sống trong hòa bình, như một con người duy nhất, thống nhất trong tất cả sự đa dạng của chúng ta".
Khelif và Lin sẽ trở về nước như những anh hùng dân tộc, nhưng bây giờ họ phải quyết định về tương lai mình muốn có trong quyền Anh, khi đã phải chịu sự kiểm tra.
Tags