Ngẫm ngợi cuối tuần: Mực thước

Để xác định mặt phẳng, người ta dùng thước livo (thước thủy cân bằng), khi không có thước nivo thì ta dùng một ống nhựa dẻo, bơm nước vào lấy mặt phẳng theo nguyên tắc bình thông nhau. Hai cách làm nhưng đều cho một kết quả giống nhau là chính xác.

Lấy đường thẳng, thợ mộc dùng dây mực. Một cuộn dây gai nối dài, thấm nhọ nồi hoặc mực nho được kéo ra hai đầu mút của khúc gỗ. Rồi dùng tay bật nhẹ. Dây mực bật xuống, mực nhọ nồi dính vào thân gỗ tạo nên đường kẻ thẳng tắp. Thợ xẻ bóc ván hộp gỗ xưa nay đều dùng thước mực chứ không chủ quan tin vào mắt mình.

Người xưa nói sống "mực thước" là là nói sự ngay thẳng, đúng đắn khi hành sự dựa trên nguyên lý khoa học chứ không phải vu vơ. Đường thẳng là đường "mực", chứ không ai tin ở mắt mình. Đơn giản mắt nhìn tưởng đúng hóa sai vì nó còn bị chi phối góc nhìn và sự khúc xạ ánh sáng.

Thước đo cũng vậy, để xác định chiều dài xưa dùng phân, ly, tấc, thốn. Một thước ta thì chỉ khoảng 60cm (ba gang tay), thước tây là mét bằng 100cm. Đi biển người ta dùng hải lý (1 hải lý = 1852m), đong dùng gallon: Đơn vị đo lường bằng 4,54 lít ở Anh, 3,78 lít ở Mỹ. Cân ta chỉ có 6 lạng (600 gram) so với cân tây là 1.000 gram. Chai ở ta thì hơi phức tạp: chai dung lượng một lít (1.000cc), rồi có chai 75, nghĩa là 750cc. Đấu là đơn vị xưa của ta, đấu mười khoảng 1 kilogram (4 gạt bằng bơ sữa bò).

   ***

Những thứ kể trên được đề ra đó khẳng định cho những giá trị chuẩn  xác đều rất cần: mực, lấy đường thẳng, thước livo lấy mặt bằng, cân để xác định trọng lượng, thô sơ hơn là cái đấu cũng có ý nghĩa đó.

Âm nhạc thì có "thanh mẫu" định vị chuẩn xác cho nốt nhạc để lấy lại âm vực đàn khi lên dây.

Rồi âm thanh, ánh sáng cũng có những quy định quốc tế, muôn vàn thứ cần phải có những định vị tiêu chuẩn. Một rừng những chuẩn mực để con người sống có cái ngưỡng chung điều chỉnh các mối quan hệ.

Tất cả những thứ kể trên là một phần pháp luật trong đời sống. Nó làm xã hội bình ổn trong các mối quan hệ trao đổi thương mại và ứng xử trong xã hội con người.

                                                                             ***

Pháp luật của mỗi quốc gia hay luật pháp quốc tế suy cho cùng thì cũng giống như thước livo hay đường mực thợ xẻ thôi. Rất đơn giản và dễ hiểu.

Chỉ có điều, livo hay đường mực cho công việc mà không theo nó thì xây nhà sẽ nghiêng và trọng lực sẽ kéo đổ ngôi nhà, thợ xẻ không có đường  mực, ván gỗ pha ra sẽ dày mỏng lung tung, khó dùng vào việc gì.