Thương cảng Vân Đồn được thành lập từ khoảng năm 1149 đời vua Lý Anh Tông. Đình Trà Cổ là di tích lịch sử văn hóa, kiến trúc nghệ thuật Quốc gia tiêu biểu của TP Móng Cái.
Ngày 24/10/2023, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã ký Quyết định số 1225/QĐ-TTg về việc xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt đối với quần thể Thương cảng Vân Đồn và Di tích kiến trúc - nghệ thuật đình Trà Cổ.
Bức tranh của họa sĩ Tây Ban Nha phác họa bến Cái Làng thuộc thương cảng Vân Đồn, hiện được lưu giữ tại đình Quan Lạn (huyện Vân Đồn). Ảnh tư liệu
Đình Trà Cổ (TP Móng Cái), Quảng Ninh
Theo tài liệu lịch sử, Thương cảng Vân Đồn được thành lập từ khoảng năm 1149 đời vua Lý Anh Tông. Tuy nhiên, phải đến dưới thời Trần, thương cảng này mới thực sự phát triển mạnh mẽ, đồng thời trên 2 phương diện là trung tâm giao thương quốc tế và là vị trí trọng yếu của an ninh quốc gia vùng biển Đông Bắc. Giai đoạn phát triển cực thịnh của thương cảng là từ thế kỷ 13-16.
Thương cảng Vân Đồn trong suốt hơn 700 năm lịch sử, không chỉ hoạt động đơn tuyến với chỉ một bến cảng duy nhất mà là một hệ thống các bến bãi, vụng đỗ tàu liên đới với nhau. Trung tâm của thương cảng có phạm vi 200km2, ở vùng vịnh Bái Tử Long, thuộc địa bàn xã Thắng Lợi, Quan Lạn, Minh Châu, Ngọc Vừng, huyện Vân Đồn. Vùng Cống Đông - Cống Tây (xã đảo Thắng Lợi, huyện Vân Đồn) là trung tâm một thời của thương cảng Vân Đồn.
Đình Trà Cổ là di tích lịch sử văn hóa, kiến trúc nghệ thuật Quốc gia tiêu biểu của TP Móng Cái. Hàng năm, từ ngày 30/5 đến 3/6 âm lịch, tại đình diễn ra lễ hội truyền thống. Nét độc đáo của Lễ hội đình Trà Cổ là lễ rước và tục thi "Ông Voi" (lợn) độc đáo. Năm 2019, Lễ hội đình Trà Cổ được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Quyết định nêu rõ, khu vực bảo vệ di tích được xác định theo biên bản và bản đồ các khu vực bảo vệ di tích trong hồ sơ.
Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Chủ tịch UBND các cấp nơi có di tích được xếp hạng trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn của mình thực hiện việc quản lý nhà nước đối với di tích theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.
Như vậy đến thời điểm này, Quảng Ninh đã có 8 Di tích quốc gia đặc biệt. Trước đó, Quảng Ninh đã có 6 Di tích quốc gia đặc biệt gồm: Danh lam Vịnh Hạ Long (TP Hạ Long); Di tích Lịch sử Bạch Đằng (TP Uông Bí và TX Quảng Yên); Di tích Lịch sử Yên Tử (TP Uông Bí và TX Đông Triều); Di tích Lịch sử Nhà Trần (TX Đông Triều); Di tích Lịch sử Đền Cửa Ông (TP Cẩm Phả và huyện Vân Đồn); Khu Di tích Hồ Chủ Tịch ở đảo Cô Tô (huyện Cô Tô).
Các địa danh nói trên chứa đựng những giá trị lịch sử - văn hóa, thể hiện bản sắc của vùng đất Quảng Ninh và trở thành những địa điểm thu hút khách du lịch ở trong và ngoài nước đến với vùng đất mỏ.
Di tích quốc gia đặc biệt là những di tích có giá trị đặc biệt tiêu biểu của quốc gia, do Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng trên cơ sở lựa chọn các di tích quan trọng đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích quốc gia.