Giải thưởng Oscar, do Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ (AMPAS) tổ chức, là biểu tượng danh giá của ngành công nghiệp điện ảnh toàn cầu. Ra đời năm 1929, các hạng mục Oscar đã trải qua nhiều giai đoạn mở rộng và điều chỉnh để phản ánh sự tiến bộ của nghệ thuật làm phim.
Dưới đây là quá trình phát triển các hạng mục Oscar, từ những ngày đầu đến nay, với trọng tâm là hạng mục Thành tựu trong Thiết kế hành động sắp được giới thiệu.
Khởi đầu của Oscar (1929 - 1930)
Lễ trao giải Oscar đầu tiên diễn ra ngày 16/5/1929 tại khách sạn Hollywood Roosevelt, Los Angeles, nhằm vinh danh các thành tựu điện ảnh giai đoạn 1927-1928.
Buổi lễ giản dị, kéo dài 15 phút với 270 khách mời, có 12 hạng mục chính, phản ánh sự non trẻ của ngành điện ảnh thời kỳ chuyển từ phim câm sang phim có âm thanh.
Hình ảnh tại lễ trao giải Oscar cách đây 90 năm
Các hạng mục giải thưởng bao gồm:
- Sản xuất xuất sắc nhất (tiền thân của Phim xuất sắc nhất).
- Chất lượng nghệ thuật xuất sắc nhất (chỉ tồn tại năm đầu).
- Đạo diễn xuất sắc nhất (chia thành phim chính kịch và hài).
- Nam/Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất.
- Kịch bản xuất sắc nhất (bao gồm gốc và chuyển thể).
- Quay phim xuất sắc nhất.
- Chỉ đạo nghệ thuật xuất sắc nhất (nay là Thiết kế sản xuất).
- Hiệu ứng kỹ thuật xuất sắc nhất (tiền thân của Hiệu ứng hình ảnh).
Ngoài ra, giải thưởng danh dự được trao, như cho Charlie Chaplin. Các hạng mục tập trung vào yếu tố cốt lõi, đánh dấu bước khởi đầu của Oscar.
Mở rộng trong giai đoạn sơ khai (1930 - 1960)
Trong ba thập niên tiếp theo, Oscar điều chỉnh và bổ sung hạng mục để phù hợp với sự phát triển của công nghệ và nghệ thuật điện ảnh:
Thập niên 1930:
- Phim xuất sắc nhất chính thức thay thế hai hạng mục sản xuất từ 1931.
- Âm thanh xuất sắc nhất ra đời năm 1930, công nhận vai trò của âm thanh khi phim "nói" trở nên phổ biến.
- Phim ngắn xuất sắc nhất (1932) vinh danh phim ngắn hành động và hoạt hình.
- Nhạc phim và Ca khúc xuất sắc nhất (1934) ghi nhận tầm quan trọng của âm nhạc.
Thập niên 1940 - 1950:
- Hiệu ứng hình ảnh xuất sắc nhất (1939) thay thế hiệu ứng kỹ thuật, phản ánh tiến bộ kỹ xảo.
- Phim tài liệu (1941) mở rộng sang thể loại phi hư cấu.
- Thiết kế trang phục xuất sắc nhất (1948) công nhận vai trò trang phục trong xây dựng nhân vật.
Hình ảnh các diễn viên đứng bên ngoài lễ trao giải Oscar năm 1950
Một số hạng mục như quay phim, chỉ đạo nghệ thuật chia thành phim đen trắng và phim màu để phù hợp công nghệ.
Sự phân chia này chấm dứt vào cuối thập niên 1960 khi phim màu chiếm ưu thế.
Giai đoạn này, Oscar bắt đầu định hình là giải thưởng toàn diện, công nhận nhiều khía cạnh của làm phim.
Chuẩn hóa và đa dạng hóa (1960 - 2000)
Từ thập niên 1960, ngành điện ảnh chuyên nghiệp hóa, kéo theo sự tinh chỉnh các hạng mục Oscar:
Hợp nhất và tách biệt: Âm thanh và Biên tập âm thanh hợp nhất năm 1963, nhưng tách lại năm 2007 để công nhận các khía cạnh riêng.
Hiệu ứng hình ảnh trở thành hạng mục chủ chốt, đặc biệt khi kỹ xảo số phát triển từ thập niên 1980.
Cảnh trong "La Strada", phim đoạt giải Oscar Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất nay là Phim Quốc tế
Hạng mục mới: Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất (1956 nay là Phim quốc tế) mở rộng phạm vi toàn cầu. Và năm 1956, đạo diễn Italia Federico Fellini đã đoạt giải này với La Strada.
Hóa trang và làm tóc xuất sắc nhất (1981) công nhận sự biến đổi diện mạo nhân vật.
Biên tập phim xuất sắc nhất được chuẩn hóa, nhấn mạnh vai trò dựng phim trong kể chuyện.
AMPAS từ chối một số đề xuất như Tuyển chọn diễn viên hay Đóng thế xuất sắc nhất, lo ngại làm giảm trọng tâm lễ trao giải. Tuy nhiên, áp lực từ cộng đồng làm phim dần khiến Viện Hàn lâm cân nhắc lại.
4. Thế kỷ 21: Thích nghi và mở rộng (2000 - nay)
Bước sang thế kỷ 21, Oscar tiếp tục thay đổi để phản ánh sự đa dạng và công nghệ mới, trong đó có các hạng mục mới như:
- Phim hoạt hình xuất sắc nhất (2001) công nhận thể loại hoạt hình đang phát triển mạnh, với các tác phẩm từ Pixar và Disney.
- Phim xuất sắc nhất tăng từ 5 lên tối đa 10 đề cử (2010), nhằm vinh danh nhiều phim độc lập và bom tấn.
Đổi tên và tái cấu trúc:
Phim nói tiếng nước ngoài thành Phim quốc tế xuất sắc nhất (2019), nhấn mạnh tính toàn cầu.
Chỉ đạo nghệ thuật đổi thành Thiết kế sản xuất, phản ánh vai trò thiết kế bối cảnh.
Tuyển chọn diễn viên xuất sắc nhất (2024) sẽ trao từ 2026, công nhận vai trò đạo diễn casting trong việc tạo nên các màn trình diễn ấn tượng.
Sẽ có Oscar mới vinh danh các pha hành động
11/04/2025 16:19
Những thay đổi này cho thấy nỗ lực của AMPAS trong việc bắt kịp xu hướng và tôn vinh sự đa dạng của điện ảnh.
Giải Thiết kế hành động: Cột mốc quan trọng
Ngày 10/4/2025, AMPAS thông báo hạng mục Thành tựu trong Thiết kế hành động (Achievement in Stunt Design), dự kiến trao lần đầu tại Oscar lần thứ 100 (tháng 3 năm 2028, cho phim năm 2027).
Đây là bước ngoặt lịch sử, đáp ứng mong mỏi hàng thập niên của cộng đồng cascadeur.
Sở dĩ hạng mục này được đưa vào danh sách trao giải Oscar là bởi các cảnh hành động là linh hồn của nhiều bộ phim, từ phim cao bồi cổ điển đến bom tấn như John Wick hay Mad Max: Fury Road.
Tuy nhiên, cascadeur và nhà thiết kế hành động hiếm khi được vinh danh xứng đáng.
Sau nhiều năm vận động từ Hiệp hội Cascadeur Mỹ và các đạo diễn như Christopher Nolan, AMPAS công nhận tầm quan trọng của lĩnh vực này.
Chủ tịch Janet Yang nhấn mạnh: "Hành động là một phần của ma thuật điện ảnh, và giờ đây sẽ được tôn vinh tại Oscar".
Tom Cruise trong phim "Top Gun: Maverick"
Cụ thể, giải thưởng vinh danh nhà thiết kế hành động, đạo diễn đóng thế và nhóm cascadeur, những người tạo ra các cảnh hành động an toàn, sáng tạo và ấn tượng.
Dù tiêu chí của hạng mục này chưa được công bố chi tiết nhưng AMPAS cho biết sẽ đánh giá độ phức tạp, tính nghệ thuật, sự an toàn và tác động của cảnh hành động đến câu chuyện. Phim phải phát hành tại Los Angeles trong năm xét giải.
Không chỉ công nhận pha nguy hiểm, giải thưởng nhấn mạnh sự hòa quyện của hành động với mạch phim, từ các màn đua xe, đánh đấm đến nhảy dù.
Giải thưởng này được sáng lập nhằm mang lại danh dự cho cascadeur, những người mạo hiểm để tạo ra khoảnh khắc đáng nhớ. Được biết, các ngôi sao như Tom Cruise và Charlize Theron đã ủng hộ mạnh mẽ.
Như vậy, giải thưởng này sẽ càng khuyến khích sáng tạo, thúc đẩy nhà làm phim đầu tư vào thiết kế hành động độc đáo, thay vì chỉ dựa vào kỹ xảo số.
Hơn nữa, AMPAS muốn tăng sức hút Oscar trong bối cảnh lượng người theo dõi lễ trao giải giảm và hạng mục này kỳ vọng thu hút khán giả yêu phim hành động, nâng cao sức hấp dẫn của sự kiện.
Thực tế, ý tưởng về hạng mục đóng thế xuất hiện từ thập niên 1990 nhưng bị từ chối vì lo ngại làm giảm tính trang trọng.
Tuy nhiên, thành công của các phim như Top Gun: Maverick và Everything Everywhere All At Once, cùng áp lực từ các đạo diễn như Chad Stahelski, đã thuyết phục AMPAS.
"Dương Tử Quỳnh trong phim "Everything Everywhere All At Once"
So với Taurus World Stunt Awards, Oscar có tầm ảnh hưởng toàn cầu, nâng cao vị thế của thiết kế hành động.
Hạng mục này tương tự giải Hiệu ứng hình ảnh, công nhận sự kết hợp giữa kỹ thuật và nghệ thuật.
Từ 12 hạng mục năm 1929, Oscar hiện có 24 hạng mục, phản ánh sự phát triển không ngừng của điện ảnh.
Giải Thành tựu trong Thiết kế hành động, ra mắt năm 2028, là minh chứng cho cam kết của AMPAS trong việc công nhận mọi khía cạnh của làm phim.
Hạng mục này không chỉ tôn vinh cascadeur mà còn khẳng định hành động là nghệ thuật đích thực.
Trong tương lai, với sự xuất hiện của công nghệ như AI hay thực tế ảo, Oscar có thể tiếp tục mở rộng, nhưng giải Thiết kế hành động đã đánh dấu một bước tiến lớn, mang lại sự công bằng cho những người hùng thầm lặng của màn ảnh.
Tags