Johan Cruyff & bản chất của bóng đá tổng lực

(Thethaovanhoa.vn) - Khi được hỏi bóng đá tổng lực là gì, Johan Cruyff trả lời đơn giản: “Các cầu thủ tấn công có thể đá hậu vệ và các hậu vệ chơi tấn công. Mọi người đá được ở mọi vị trí”.

• Vì sao Cruyff thường xuyên chỉ trích Mourinho và Van Gaal?
• Johan Cruyff và di sản ở Camp Nou
• Huyền thoại Johan Cruyff qua đời ở tuổi 68 vì ung thư

Bóng đá tổng lực là một chiến thuật thiên về tấn công mà các cầu thủ không có những vị trí được định nghĩa rõ ràng. Trừ thủ môn, mọi người được phép đá ở mọi vị trí trên sân. Sự hợp tác, khoảng trống và sự di chuyển của các cầu thủ là yếu tố then chốt của bóng đá tổng lực. Bóng đá tổng lực được gắn trước hết với bóng đá Hà Lan, nơi khai sinh trường phái này. Ở World Cup 1974, dù chỉ về nhì, ĐT Hà Lan dưới quyền Rinus Michels đã làm cả thế giới ngất ngây.

Cụ thể, để các cầu thủ có thể chơi những vị trí khác nhau, cần một tiền vệ có thể điều phối cả việc tấn công và phòng ngự. Trong trường hợp của bóng đá Hà Lan những năm 1970, người đó là Cruyff. Trong danh sách đội hình xuất phát, tên ông được ghi ở vị trí tiền đạo, nhưng Cruyff thường xuyên di chuyển ở những vai trò khác nhau. Quan trọng hơn, ông còn chỉ huy được các đồng đội chiếm lĩnh những khoảng trống cần thiết, điều trở nên cực kỳ quan trọng khi Cruyff làm HLV sau này.

Do việc đảo vị trí liên tục, bóng đá tổng lực cũng đòi hỏi việc cầm bóng tối đa. Cự ly đội hình được giữ thật tốt để các cầu thủ có thể chuyền bóng một cách tối ưu. Trong bóng đá tổng lực, phòng ngự chỉ là một khái niệm tương đối, với 3 mục tiêu cơ bản: giữ bóng trong chân mình, phán đoán các đường chuyền của đối phương, và kèm chết những tiền đạo.

Tuy nhiên, trong khi bóng đá tổng lực là điều nhiều người đã nghe, thì tại sao một trường phái như thế ra đời là điều ít người biết. Nó không xuất hiện từ hư không. Để hiểu bóng đá tổng lực, cần hiểu nền tảng lịch sử của bóng đá những năm 1960. Thời đó, châu Âu bị thống trị bởi một ĐT Italy đá phòng ngự cực kỳ tiêu cực, chiến thuật “catenaccio” (thứ bóng đá khá giống với Jose Mourinho ngày nay).

Kiểu chơi kiểm soát và kèm người gắt gao đó gây khó khăn cho rất nhiều CLB, nhưng HLV Michels ở Ajax đã chiến thắng lối đá đó nhờ hoán đổi các cầu thủ của ông, để họ khó bị kèm hơn. Ông huấn luyện để các cầu thủ của mình thích nghi tối đa với nhiều vị trí và đẩy các hậu vệ kèm người vào thế tiến thoái lưỡng nan: kèm người quá sát và họ sẽ để lộ ra khoảng trống, nhưng không kèm thì đối thủ nguy hiểm kia sẽ thoát đi mất.

Bóng đá tổng lực của Ajax vào những năm 1960 và 1970 trở nên nổi tiếng một phần vì những cầu thủ vĩ đại đã biến nó thành hiện thực. Hai huyền thoại phải kể tên là Cruyff và Johan Neskeens. Nhờ thứ bóng đá đó, Ajax 3 lần liên tiếp vô địch Cúp C1 (1971, 1972 và 1973). Còn ở World Cup 1974, Cruyff và ĐT Hà Lan đã chinh phục được cả thế giới, ngay cả khi họ thua trận trước chủ nhà Đức ở trận đấu cuối cùng. Cũng bằng thứ bóng đá đó, họ còn vào chung kết World Cup 1978, dù không còn Cruyff trong đội hình.


Sau khi từ giã sự nghiệp cầu thủ, Cruyff mang theo triết lý bóng đá của Michels lên ghế HLV và xây dựng cả một triều đại mới ở Barcelona, tạo ra nền tảng cho lối chơi tiki-taka sẽ thực sự thống trị thế giới sau này với những danh hiệu chất cao của Barca và ĐT TBN, ở những giải đấu danh giá nhất.

Ngày nay, bóng đá tổng lực không còn tồn tại ở hình thái thuần khiết của nó vì sự đòi hỏi quá cao về sự đa dạng và thể lực của các cầu thủ. Dẫu vậy, những nguyên tắc của lối đá đó, chuyền bóng, tạo khoảng trống và sự di chuyển của các cầu thủ, vẫn không hề thay đổi, ở bất cứ thời đại nào.