Tiến sĩ Văn học nhận định về đề minh họa môn Ngữ văn tốt nghiệp THPT 2023: "Đề thi quen thuộc, nhưng..."

Nhận xét về đề thi minh họa tốt nghiệp THPT năm 2023 môn Ngữ văn Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa công bố, Tiến sĩ Văn học Trịnh Thu Tuyết cho rằng không có thay đổi đột biến nào so với mô hình đề thi mấy năm nay.

Sáng nay (3/1), Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính thức công bố đề minh họa môn Ngữ văn trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023. Theo đó, Tiến sĩ Trịnh Thu Tuyết - Nguyên giáo viên môn Ngữ văn, Trường THPT Chu Văn An (Hà Nội) đã có một số nhận định về đề minh họa năm nay. 

Theo Tiến sĩ Trịnh Thu Tuyết, đề thi minh họa tốt nghiệp THPT năm 2023 môn Ngữ văn về cơ bản vẫn giữ đúng cấu trúc và kiểu dạng câu hỏi như đề minh họa và đề thi chính thức môn Ngữ văn kỳ thi tốt nghiệp THPT 2022.

Vẫn trong thời lượng 120 phút, đề thi giữ nguyên hai phần như cấu trúc đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2017 tới nay: phần Đọc hiểu (3,0 điểm), phần Làm văn hai câu, câu viết đoạn văn nghị luận xã hội 2 điểm, bài nghị luận văn học 5 điểm. Đó là cấu trúc quen thuộc, phù hợp với tâm lý, nhận thức của học trò.

Phần Đọc hiểu gồm ngữ liệu đọc hiểu là một đoạn thơ, nằm ngoài chương trình sách giáo khoa phổ thông, sau đó là 4 câu hỏi đọc hiểu, được phân loại theo các cấp độ nhận thức đã được giảm tải. Cụ thể, từ 4 mức độ của nhận thức (nhận biết – thông hiểu – vận dụng – vận dụng cao), đề tham khảo vài năm gần đây thường chỉ còn lại 3 mức độ, trong đó, mức độ nhận biết thường sẽ là 2 câu hỏi đầu, giảm áp lực tới mức tối đa cho thí sinh, nhưng cũng là giảm sự huy động năng lực tư duy, giảm hứng thú khi với câu hỏi nhận biết về nội dung, thí sinh hầu như chỉ cần xác định đúng và chép lại vài câu/ đoạn phù hợp trong ngữ liệu đọc hiểu vào phần trả lời là đạt điểm tối đa. 

Câu hỏi đọc hiểu trong đề thi minh họa tốt nghiệp THPT năm 2023 môn Ngữ văn cũng không ngoại lệ khi câu 1 hỏi về một yếu tố thuộc hình thức văn bản (thể thơ), câu 2 hỏi một chi tiết nội dung: "Chỉ ra những từ ngữ diễn tả đời sống nghèo khó, vất vả của người mẹ" trong đoạn thơ 5 câu.

Tiến sĩ Trịnh Thu Tuyết cho rằng phải đến câu hỏi 3 mới chạm vào mức độ thông hiểu khi yêu cầu "Nêu nội dung của hai dòng thơ", tuy nhiên, câu hỏi này vẫn khá chung chung trừu tượng, có thể khiến thí sinh mông lung khi trả lời. 

"Hoàn toàn có thể kết hợp hai mức độ thông hiểu và vận dụng nếu yêu cầu thí sinh xác định và phân tích hiệu quả biểu đạt, biểu cảm của biện pháp tu từ được sử dụng trong hai câu thơ, từ đó, các em vẫn tìm ra nội dung, nhưng có vấn đề cụ thể để suy ngẫm và câu trả lời có thể đem tới sự hứng thú, chất lượng hơn là cách trả lời chung chung", Tiến sĩ Trịnh Thu Tuyết cho biết.

Câu 4 là câu hỏi vận dụng cao khi yêu cầu "Nhận xét về hình ảnh dân tộc Việt Nam trong đoạn trích" - tính chất khái quát phù hợp với mức độ vận dụng cao, nhưng cô Tuyết nghi ngại có thể khó tránh khả năng xuất hiện những câu trả lời "như mẫu".

Về phần Làm văn, Tiến sĩ Trịnh Thu Tuyết nhận xét câu nghị luận xã hội vẫn không thay đổi với yêu cầu viết một đoạn văn khoảng 200 chữ, nội dung nghị luận vẫn là một khía cạnh của vấn đề có mối quan hệ hữu cơ chặt chẽ với nội dung ngữ liệu của phần Đọc hiểu trước đó, và đó cũng là những kĩ năng đã quá quen thuộc với học trò trong quá trình ôn luyện của cả cấp học THPT. "Tinh thần vượt khó" cũng là vấn đề quen thuộc tới mức xưa cũ với học trò.

Câu nghị luận văn học chiếm quỹ điểm cao nhất, 5 điểm, cũng là dạng bài mang tính truyền thống, được thầy trò cấp THPT đầu tư rất nhiều tâm huyết, thời gian… Theo đề tham khảo năm nay, vấn đề xác định phạm vi kiến thức và kĩ năng trong câu nghị luận văn học khá rành mạch khi đặt ra yêu cầu trong hai ý của câu lệnh: Phân tích đoạn thơ tứ bình trong Việt Bắc và nhận xét về lẽ sống ân nghĩa được thể hiện trong đoạn trích. Cả hai yêu cầu trong câu lệnh đều là những nội dung kiến thức cơ bản của đoạn trích Việt Bắc, câu nghị luận văn học theo hướng này sẽ không hề làm khó thí sinh.

"Nhìn chung, đề tham khảo môn Ngữ văn kỳ thi tốt nghiệp THPT năm học 2022 – 2023 không có thay đổi đột biến nào so với mô hình đề thi mấy năm nay, đó sẽ là những định hướng đem lại sự yên tâm, cảm giác an toàn cho thầy và trò các trường phổ thông trong thời gian ôn luyện sắp tới, dù phần đông giáo viên và học sinh vẫn mong đợi nhiều hơn những sự mới mẻ. Mong đề thi chính thức một mặt vừa sức, có khả năng phân hóa, mặt khác có vấn đề để suy ngẫm, có thể dung nạp những suy ngẫm, phản biện trái chiều, tạo hứng thú cho thí sinh khi làm bài.

Bởi bản chất của ĐỀ là phải có VẤN ĐỀ", nữ Tiến sĩ nhận định.