(TT&VH) - Cái chết bí ẩn ở tuổi 38 của họa sĩ thời Phục hưng Caravaggio (1571-1610) từng bị “đổ” cho nhiều nguyên nhân khác nhau: sốt rét, nhiễm trùng ruột, bị ngấm độc từ các màu sơn dầu mà ông đã sử dụng hoặc một vụ xô xát bạo lực.
Nhưng Vincenzo Pacelli - sử gia kiêm chuyên gia Italia về Caravaggio, thuộc trường ĐHTH Naples – lại nêu ra một giả thuyết mới về cái chết của Caravaggio trong cuốn sách sắp phát hành mang tựa đề Caravaggio – Between Art and Science (tạm dịch: Caravaggio giữa nghệ thuật và khoa học). Ông Pacelli cho rằng họa sĩ bị giết theo lệnh của Hội Hiệp sĩ Malta nhằm trả thù cho một trong những thành viên của họ. Sinh thời, Caravaggio là người nóng tính “khét tiếng” và đã từng làm trọng thương một hiệp sĩ trong các cuộc ẩu đả.
Một cái kết đã được Caravaggio đoán trước?
Nhiều sử gia tin rằng ông chết vì bệnh sốt rét ở thành phố biển Porto Ercole vào năm 1610 và thi hài ông được chôn cất tại đây. Nhưng giáo sư Pacelli đã tìm thấy các tư liệu từ Trung tâm Tư liệu bí mật của Vatican và từ các trung tâm tư liệu ở Roma, trong đó có ám chỉ rằng Caravaggio bị Hội Hiệp sĩ Malta giết chết và sau đó họ quẳng xác ông xuống biển ở Palo, gần Civitavecchia, phía Bắc thành Roma.
Nếu giả thuyết này đúng thì đây là một cái kết bi thảm mà bản thân Caravaggio đã đoán trước trong một trong những họa phẩm nổi tiếng của mình - David with the Head of Goliath (1610). Trong bức tranh này, Caravaggio vẽ gương mặt của mình lồng ghép vào đầu của một kẻ khổng lồ hung bạo.
Trong cuốn sách mới, giáo sư Pacelli tuyên bố, vụ ám sát này được thực hiện với sự đồng tình bí mật của Vatican. Việc quẳng xác Caravaggio xuống biển đã giải thích tại sao không hề có đám tang hay hồ sơ mai táng ghi lại cái chết của ông.
“Nếu như Caravaggio qua đời ở Porto Ercole thì hẳn nhiên ông phải được tổ chức tang lễ, chưa kể anh trai ông còn là một thầy tu” – giáo sư Pacelli nói.
Tài năng hội họa siêu việt cộng với tính tình nóng nảy của Caravaggio đã khiến ông có nhiều kẻ thù. Ông từng là mục tiêu của một cuộc tấn công bạo lực ở Naples hồi năm 1609 và hậu quả là gương mặt ông đã bị biến dạng.
Giáo sư Pacelli tin rằng, những kẻ ám sát đó do Hội Hiệp sĩ Malta cử tới thực hiện theo lệnh được áp dụng từ thế kỷ 11 nhằm bảo vệ người Công giáo. Giáo sư Pacelli còn tìm thấy các tư liệu lịch sử trong đó ám chỉ Vatican đã cố gắng che giấu sự thật về cái chết của Caravaggio. Theo giáo sư Pacelli, trong các bức thư trao đổi giữa Hồng y giáo chủ Scipione Borghese và Deodato Gentile, một sứ giả của Giáo hoàng, có viết nơi qua đời của họa sĩ là đảo Procida gần Naples, “một nơi mà Caravaggio chẳng làm gì ở đó”.
Theo tư liệu do Giulio Mancini, bác sĩ đồng thời là nhà tiểu sử đầu tiên của Caravaggio, họa sĩ chết gần Civitavecchia, nhưng sau đó tên nơi này đã bị gạch đi vào thay vào đó là Porto Ercole.
Giáo sư Pacelli còn tìm thấy một tài liệu viết 20 năm sau khi Caravaggio qua đời, trong đó người lưu trữ văn thư Francesco Bolvito khẳng đinh họa sĩ đã bị “ám sát”.
Bức họa David with the Head of Goliath (1610) của Caravaggio.
Từng bị các hiệp sĩ Malta xua đuổi vì “thô lỗ và đồi bại”
Caravaggio, tên thật là Michelangelo Merisi, đã sống một cuộc đời đầy náo động, mà nhiều cuộc cãi lộn, ẩu đả đã buộc ông phải trốn chạy hết thành phố này sang thành phố khác.
Sau khi thành danh ở Roma với kỹ thuật vẽ đặc trưng – thể hiện sư tương phản giữa bóng tối và ánh sáng – Caravaggio đột nhiên phải rời thành phố vào năm 1606 sau khi ông đã giết chết một người đàn ông trong một vụ ẩu đả. Cuối cùng ông phải “trú” ở Malta, trụ sở của Hội Hiệp sĩ Malta và trở thành thành viên của hội. Nhưng năm 1608, Caravaggio bị tù giam, nhiều khả năng do ông liên quan đến một cuộc ẩu đả khác và làm bị thương một hiệp sĩ.
Caravaggio bị các hiệp sĩ xua đuổi khi họ nhận thấy ông là một thành viên “thô lỗ và đồi bại về đạo đức” và tống giam ông vào ngục tối trong một lâu đài. Sau đó, Caravaggio đã được trả tự do trong một tình huống đầy bí ẩn và ông đã trốn tới Sicily rồi sau đó là Naples. Caravaggio trở về thành Roma với hy vọng nhận được sự tha thứ của Giáo hoàng về tội giết người.
Tiến sĩ John T. Spike, một chuyên gia về Caravaggio thuộc trường ĐH William & Mary ở Williamsburg, bang Virginia (Mỹ), cũng nhận thấy không có chứng cứ nào chứng minh rằng Caravaggio chết ở Tuscany. Nhưng ông hoài nghi với giả thuyết cho rằng Caravaggio bị Hội Hiệp sĩ Malta ám sát.
“Họ có nhiều cơ hội để giết Caravaggio sớm hơn, khi họa sĩ Malta hoặc thời gian ông ở gần Sicily” – tiến sĩ Spike nói và tin họa sĩ chết – có thể do ngẫu nhiên – trong một cuộc ẩu đả và người ta chỉ chôn thi hài ông một cách qua loa.
Năm 2010, sau một cuộc điều tra kéo dài 1 năm, sử dụng biện pháp phân tích ADN và xác định niên đại bằng carbon, các nhà nghiên cứu Italia tuyên bố họ đã tìm thấy xương của Caravaggio tại chỗ chứa hài cốt trong một nhà thờ Porto Ercole. Họ khẳng định tới 85% đây là di hài của họa sĩ, song nhiều sử gia vẫn tranh cãi về phát hiện này.
Việt Lâm (lược dịch)