Nhiều nhà cổ vẫn đang… “kêu cứu”

Ngôi nhà số 87 Mã Mây là điểm thu hút khách du lịch vào loại nhất trong số các thắng cảnh ở Hà Nội

Năm 2003, nhà 51 Hàng Bạc được chọn thí điểm cải tạo kiến trúc nhà dân sinh trong khu bảo tồn. Sau khi nhà được cải tạo, người dân sẽ quay lại sống tại đây. Tuy nhiên, việc tham quan ngôi nhà rất hạn chế, vì hiện tại cũng có nhiều hộ gia đình đang sống ở cùng địa chỉ này.

Hơn 10 năm, việc bảo tồn, tôn tạo nhà cổ mới dừng ở con số 3 (với 3 kiểu bảo tồn khác nhau). Đến tháng 11/2008 này, ngôi nhà thứ 4 (trong danh sách báo động “đỏ” gồm hơn 200 nhà truyền thống phải giữ nguyên hiện trạng để bảo tồn) ở số 28 Hàng Buồm mới được… “đụng” tới. Địa chỉ này vốn là đình Quan Đế nổi tiếng ở phố Hàng Buồm xưa, nhưng nay di tích hoàn toàn biến dạng... Theo kế hoạch, công trình này sẽ khánh thành vào năm dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - HN. Sau khi được phục dựng, đây sẽ là Trung tâm Thông tin và Giao lưu Văn hóa Phố cổ.

Một cán bộ của Ban Quản lý Phố cổ cho biết, đáng buồn là, số di tích có trong danh sách “đỏ” đang biến mất từng ngày. Ví dụ tiêu biểu là Đình Trương Thị ở số 50 phố Hàng Bạc. Theo tư liệu, đình được xây dựng năm 1811, kiến trúc có mặt chạm khắc đẹp, thờ ông tổ trăm nghề và ông tổ nghề bạc. Có thời kỳ, địa chỉ này có đến 20 hộ dân sinh sống. Khi đình xuống cấp trầm trọng, những người dân đã bắt đầu phá dần đi để xây nhà riêng. Theo năm tháng, di tích này cũng… mất tích… Hiện nay, trên địa bàn phường Hàng Buồm, Hàng Bạc… hiện tập trung khá nhiều di tích lịch sử văn hóa, nhưng có khi chỉ sau một thời gian ngắn, những cán bộ văn hóa bất lực thông báo rằng: di tích đã biến mất. Nhiều khách sạn cao tầng đã mọc lên ngay trong khu phố cổ. Ngay bên cạnh nhà cổ 87 Mã Mây hiện nay cũng là 1 khách sạn sang trọng cao nghễu nghện gần như sắp… nuốt chửng mất ngôi nhà di sản kia. Việc di tích biến mất diễn ra từng ngày. Tại quận Hoàn Kiếm hiện có khoảng 500 hộ dân, với gần 2000 nhân khẩu, đang sinh sống trong các di tích. Quá nửa số nhân khẩu này không có giấy tờ hợp pháp về quyền sử dụng. Dần dà, các di tích bị lấn chiếm, phá hủy, rồi cơi nới, xây mới. Và một ngày, di tích biến mất.

Chị Thu Thủy - cán bộ Ban Quản lý Phố cổ Hà Nội - chia sẻ, hiện nay, Điều lệ quản lý Phố cổ, dù được xây dựng từ năm 2000 - 2001, nhưng vẫn chỉ có giá trị … tạm thời, bởi khu phố cổ chưa có quy hoạch chính thức. Trong cuộc hội thảo mới đây về bảo tồn khu phố cổ do Viện Bảo tồn Di tích (Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch) tổ chức, một nhà nghiên cứu văn hóa đã tỏ ra rất buồn khi nói rằng, Khu Phố cổ HN dù đã được công nhận Di tích quốc gia, nhưng bị... hạ một bậc. Vì trước kia Ban Quản lý Phố cổ thuộc TP quản lý, nay lãnh đạo TP giao cho UBND Quận Hoàn Kiếm. Trong khi đó, ví dụ như ở Nhật Bản, những di tích cấp quốc gia trực thuộc sự quản lý của chính phủ. Hiện nay, lộ trình xây dựng hồ sơ Khu Phố cổ HN để đề nghị UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới đang được xây dựng. Chuyên gia của UNESCO cũng đã có mặt tại Hà Nội để giúp chúng ta xây dựng và thực hiện lộ trình này. Nhưng chỉ có điều, nhà cổ Hà Nội và những di tích phi vật thể trong khu vực phố cổ vẫn đang… kêu cứu!